Udział organów społecznych w zarządzaniu szkołą publiczną

System edukacji w Polsce, podobnie jak systemy edukacyjne w wielu innych krajach Unii Europejskiej, podlega istotnym zmianom. Wprowadzane są one m. in. w podsystemie zarządzania. W opinii Stefana M. Kwiatkowskiego analiza zmian zachodzących w tym obszarze pozwala wyróżnić dwa podstawowe kierunki przeobrażeń związane z decentralizacją i uspołecznianiem procesu podejmowania decyzji.

Według tego autora decentralizacja, najogólniej rzecz ujmując, „(…) polega na zmianie miejsca podejmowania decyzji. Ograniczeniu podlegają rodzaj i liczba decyzji podejmowanych na poziomie centralnym – zwiększają się proporcjonalnie rola i zadania poziomu regionalnego i lokalnego.” Podobnie pojęcie „decentralizacji” definiuje Jerzy Regulski.

W przypadku decentralizacji przesunięciu uprawnień i środków towarzyszy przekazanie odpowiedzialności za realizację pewnych zadań. W wyniku wprowadzonej w naszym kraju reformy administracji publicznej (zwanej inaczej samorządową) jednostkom samorządu terytorialnego przekazano część zadań realizowanych wcześniej przez państwo, w tym m.in. zadania z zakresu edukacji publicznej. Samorządy niemal całkowicie wzięły na siebie obowiązek prowadzenia publicznych szkół i placówek edukacyjnych – gminy przejęły je od 1996 roku (przy czym od 1990 roku fakultatywnie), zaś powiaty i województwa od roku 1999. Zgodnie z zapisami Ustawy o systemie oświaty gmina jest organem prowadzącym dla szkół podstawowych i gimnazjów, powiat – dla szkół ponadgimnazjalnych i specjalnych, zaś województwo – dla szkół oraz placówek o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym. Samorząd terytorialny odpowiada więc za działalność podporządkowanych mu szkół i placówek edukacyjnych. Zadania edukacyjne należą do jego zadań własnych, ponieważ służą zaspokajaniu potrzeb podlegającej mu wspólnoty. Znajduje to odzwierciedlenie w treści art. 166 ust. 1 Konstytucji RP. Jednostki samorządu terytorialnego prowadzą działalność we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, co świadczy o dużym zakresie posiadanej przez nie autonomii. Warto przy tym zauważyć, że o ile w wyniku reformy administracji publicznej samorządy przejęły obowiązek prowadzenia szkół i placówek edukacji publicznej, o tyle nadzór pedagogiczny nad nimi, czyli kontrola jakości kształcenia, pozostał w gestii administracji rządowej. Taki podział kompetencji wymaga współpracy jednostek samorządu terytorialnego z kuratorem oświaty sprawującym nadzór pedagogiczny na terenie województwa. Przy czym w ciągu ostatnich kilkunastu lat, na skutek zmian wprowadzonych do Ustawy o systemie oświaty, wpływ samorządów na funkcjonowanie podporządkowanych im szkół i placówek edukacyjnych zdecydowanie się zwiększył.

pobierz artykuł

Gozdowska E. (2014). Udział organów społecznych w zarządzaniu szkołą publiczną. „Zarządzanie i Edukacja”, nr 94